ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન બનાવતી કંપનીએ રોકાણકારોને માલામાલ કર્યા

અત્યારે લોકસભા ચૂંટણીનો સમય છે. તેથી જો ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM)નો કોઈ ઉલ્લેખ ન હોય તો તે તદ્દન નિરર્થક હશે. આજે ભારતમાં લોકશાહીની ખરી તાકાત આ મશીન છે, જે દરેક નાગરિકના મતને રેકોર્ડ કરે છે. આ સાથે જ દેશભરની 543 લોકસભા સીટો માટે ચૂંટણી લડી રહેલા હજારો ઉમેદવારોનું ભાવિ પણ આ EVMમાં સીલ થાય છે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દેશમાં કઈ કંપનીઓ આ મશીનો બનાવે છે? તે કંપનીનું વળતર કેવું રહ્યું? એટલું જ નહીં, દેશમાં ઈવીએમનો ઈતિહાસ શું રહ્યો છે? જો દેશમાં EVMના ઈતિહાસની વાત કરીએ તો આ સ્ટોરી 1982થી ચાલુ થાય છે.

ચૂંટણી દરમિયાન ધાંધલ-ધમાલ અટકાવવા અને બૂથ કેપ્ચરિંગ જેવી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે ઈવીએમના કોન્સેપ્ટ પર લાંબા સમયથી ચર્ચા થઈ રહી હતી. ત્યારબાદ 1982 આવ્યું, જ્યારે કેરળની પરાવુર વિધાનસભા સીટ પર EVMનું પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. જો કે તેમાં ઘણી સમસ્યાઓ હતી અને EVM વિકસિત થતાં સુધીમાં, 2001માં એવો સમય આવ્યો, જ્યારે તમિલનાડુ, કેરળ, પુડુચેરી અને પશ્ચિમ બંગાળની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં EVMનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. પછી આ દરેક બૂથ પર સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા.

તે પહેલા 1998ની લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન કેટલાક બૂથ પર તેનો ટ્રાયલ કરવામાં આવ્યો હતો. 2004માં યોજાયેલી લોકસભાની ચૂંટણી પહેલી ચૂંટણી હતી જે સંપૂર્ણપણે ઈવીએમ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવી હતી. જો કે EVM વિશે શંકાઓ ઊભી થતી રહી અને વર્ષ 2013માં તેમાં VVPAT પણ ઉમેરવામાં આવ્યું. 2014ની ચૂંટણીમાં કેટલાક EVM મશીનો સાથે પેપર પ્રિન્ટર (VVPAT) જોડવામાં આવ્યા હતા.

જેમાં પડેલા મત પણ કાગળના સ્વરૂપમાં એકત્રિત કરવામાં આવે છે. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં દેશની દરેક સીટ પર EVMની સાથે VVPAT મશીનો લગાવવામાં આવ્યા હતા. આ બધું EVM વિશે છે, હવે ચાલો જાણીએ તે કંપની વિશે જે મશીન બનાવે છે. દેશની માત્ર બે સરકારી કંપનીઓ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા અને ભારત ઈલેક્ટ્રોનિક્સ પાસે EVMsના ઉત્પાદનની જવાબદારી છે. તેમાંથી ભારત ઈલેક્ટ્રોનિક્સ પણ સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ છે.

હાલમાં તેનો હિસ્સો 236.50 રૂપિયાની આસપાસ છે, પરંતુ જો તમે છેલ્લી ચૂંટણીથી તેનું વળતર જુઓ તો તમે વિચારશો કે તેણે કેટલું સારું વળતર આપ્યું છે? પાંચ વર્ષ પહેલા એટલે કે 2019માં આ કંપનીના શેરની કિંમત માત્ર 29.38 રૂપિયા હતી. 2023ની શરૂઆતમાં તેના શેરની કિંમતમાં અચાનક વધારો થવા લાગ્યો અને તેણે માત્ર 5 વર્ષમાં 702 ટકા વળતર આપ્યું. BELની ખાસ વાત એ છે કે તેના શેરના ભાવમાં સતત વૃદ્ધિ જોવા મળી રહી છે. ભારત ઉપરાંત આ બંને કંપનીઓ અન્ય ઘણા દેશોમાં પણ ઈવીએમ સપ્લાય કરે છે. જો કે મોટાભાગના પશ્ચિમી દેશોમાં હજુ પણ મતદાન પ્રક્રિયા બેલેટ પેપરથી જ પૂરી થાય છે.

Author: Gujarat Samrajya